Một bài thơ Constantine P. Cavafy

CANDLES

(Cavafy)

Days to come stand in front of us

like a row of lighted candles—

golden, warm, and vivid candles.

Days gone by fall behind us,

a gloomy line of snuffed-out candles;

the nearest are smoking still,

cold, melted, and bent.

I don’t want to look at them: their shape saddens me,

and it saddens me to remember their original light.

I look ahead at my lighted candles.

I don’t want to turn for fear of seeing, terrified,

how quickly that dark line gets longer,

how quickly the snuffed-out candles proliferate.

Collected Poems. Translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Edited by George Savidis. Revised Edition. Princeton University Press, 1992)

ΙθάκηΣα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτήσυγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναιπου με τι ευχαρίστησι, με τι χαράθα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά,και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις,σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους,και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους.Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου.Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσεικαι γέρος πια ν' αράξεις στο νησί,πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.Η Ιθάκη σ'έδωσε τ' ωραίο ταξείδι.Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,ήδη θα το κατάλαβεςοι Ιθάκες τι σημαίνουν.MonotonyOne monotonous day follows anotheridentically monotonous. The same thingswill happen to us again and again,the same moments come and go.A month passes by, brings another month.Easy to guess what lies ahead:all of yesterday's boredom.And tomorrow ends up no longer like tomorrow.VoicesLoved, idealized voicesof those who have died, or of thoselost for us like the dead.Sometimes they speak to us in dreams;sometimes deep in thought the mind hears them.And, with their sound, for a moment returnsounds from our life's first poetry -like distant music fading away at night.Waiting for the BarbariansWhat are we waiting for, assembled in the forum?The barbarians are due here today.Why isn't anything happening in the senate?Why do the senators sit there without legislating?Because the barbarians are coming today.What laws can the senators make now?Once the barbarians are here, they'll do the legislating.Why did our emperor get up so early,and why is he sitting at the city's main gateon his throne, in state, wearing the crown?Because the barbarians are coming todayand the emperor is waiting to receive their leader.He has even prepared a scroll to give him,replete with titles, with imposing names.Why have our two consuls and praetors come out todaywearing their embroidered, their scarlet togas?Why have they put on bracelets with so many amethysts,and rings sparkling with magnificent emeralds?Why are they carrying elegant canesbeautifully worked in silver and gold?Because the barbarians are coming todayand things like that dazzle the barbarians.Why don't our distinguished orators come forward as usualto make their speeches, say what they have to say?Because the barbarians are coming todayand they're bored by rhetoric and public speaking.Why this sudden restlessness, this confusion?(How serious people's faces have become.)Why are the streets and squares emptying so rapidly,everyone going home so lost in thought?Because night has fallen and the barbarians have not come.And some who have just returned from the border saythere are no barbarians any longer.And now, what's going to happen to us without barbarians?They were, those people, a kind of solution.Translated by Edmund Keeley. In: C.P.Cavafy. Collected Poems.Princeton: Princeton University Press, 1975.

NGỌN NẾN

(Cavafy)

Những tháng ngày đang tới

Tựa bao ngọn nến vàng

Đang cháy bừng ấm áp

Như chờ ngày mai sang

Những tháng ngày đã qua

Tựa nến kia tàn lụi

Những ngọn nến sau cùng

Còn vương tàn tro bụi…

Đừng quay đầu nhìn lại

Hình ảnh ngọn nến tàn

Lạnh lùng và tan chảy

Vương khói mờ thời gian

Tôi không muốn nhìn lại

Hàng nến đã tắt rồi

Chúng khiến tôi buồn nhớ

Ánh sáng ngày xa xôi

Tôi nhìn về phía trước

Bao ngọn nến của mình

Chúng đang bừng rực cháy

Sáng một màu lung linh

Tôi sợ phải nhìn lại

Hàng nến tắt sinh sôi

Ngày càng dài thăm thẳm

Như nỗi buồn đâm chồi.

(bản dịch của Diệp Phương Chi)

Ithaca[1]Khi bạn suy nghĩ đi về IthacaHãy cầu nguyện để con đường thật dàiCon đường đầy khám phá và đầy mạo hiểm.Những kẻ một mắt, những khổng lồ, thần biển[2]Bạn không nên sợ hãi một chút nàoHọ không hiện ra trên con đường của bạnMột khi cả thể xác lẫn linh hồn tin tưởngVào những nghĩ suy, tình cảm thanh cao.Những kẻ một mắt, những khổng lồ, thần biểnSẽ không hiện ra trước mặt bạn đâuMột khi bạn không mang họ trong đầuVà linh hồn bạn không bày ra trước bạn.Hãy cầu nguyện để con đường thật dàiHãy cầu để còn nhiều lần như thế nữaVới bao buổi sáng mùa hè rực rỡKhi bạn ghé vào bến cảng chửa từng quenBạn hãy đến hàng của người Phê ni xiênVà hãy mua những món hàng quí nhấtXà cừ, san hô, gỗ mun, hổ pháchVà những hương thơm say đắm tâm hồnHãy làm sao để mua được nhiều hơnRồi sau đó hãy đi về Ai CậpGhé những nhà thông thái học khôn ngoan.Hãy luôn giữ Ithaca ở trong timĐi đến đó với bạn là số mệnhĐừng cố gắng để làm cho đường ngắnMà gắng kéo dài nó thật nhiều nămĐể ngày về, một người tóc bạc trắngVới kiến thức góp nhặt ở trên đườngIthaca không còn gì cho bạn.Ithaca cho bạn cuộc hành trìnhBởi nếu không, bạn đã chẳng lên đườngChỉ thế thôi, mà không cho gì khác.Và nếu bạn tìm ra Ithaca tội nghiệpThì đừng nghĩ rằng bạn đã bị lừaBạn khôn ngoan, kinh nghiệm và hiểu raÝ nghĩa của Ithaca như đã biết.Sự đơn điệuSự đơn điệu, ngày này tiếp ngày kiaCứ đều đều, chẳng có gì thay đổiĐiều đã xảy ra và điều sẽ tớiNhững khoảnh khắc tương tự đến rồi đi.Và như thế tháng này tiếp tháng kiaDễ đoán ra những gì nằm phía trướcCái ngày hôm qua đã rất tẻ nhạtCòn ngày mai cũng sẽ chẳng khác gì.Những giọng nóiNhững giọng nói thân thươngCủa những người đã lìa trầnHoặc của những người ta coi như đã chết.Đôi khi chúng lại trở về trong những giấc mơTa nghe trong thâm sâu những ý nghĩ của ta.Và cùng với chúng, trong phút chốc quay vềTiếng vọng rõ ràng của thơ ngày trướcNhư tiếng nhạc trong đêm mờ dần rồi tắt.Đợi chờ quân man rợTại sao dân tình tụ tập ở đây?Vì hôm nay đến đây quân man rợThế tại sao nghị viện giờ đóng cửa?Nghị viện không làm luật nữa hay sao?Vì quân man rợ sẽ đến hôm nayNghị viện ra luật làm gì cho uổng?Quân man rợ có luật riêng của chúng.Tại sao Hoàng đế dậy từ sáng sớmVà tại sao Hoàng đế ngoài cổng chínhMũ áo trang nghiêm ngự trên ngai vàng?Vì quân man rợ sẽ đến, và rằngHoàng đế cần tiếp chuyện tên đầu sỏVăn bản, giấy tờ sẽ trao cho nóTước vị cao sang, toàn bộ chức quyền.Thế tại sao quan chấp chính, pháp quanĐội mũ khăn, mặc áo choàng màu đỏTại vì sao họ đeo xuyến thạch anhVà nhẫn ngọc lấp lánh trên tay họ?Tại sao những cây ba toong trang tríBằng vẻ xa hoa của bạc của vàng?Vì quân man rợ sẽ đến, và thườngVẻ sang trọng làm cho lòa mắt chúng.Thế tại vì sao những nhà hùng biệnHôm nay không diễn thuyết như mọi ngày?Vì quân man rợ sẽ đến hôm nayMan rợ không ưa những lời hùng biện.Thế tại sao vẻ bồn chồn lo lắngHiện ra trên gương mặt mọi người dân?Tại sao quảng trường, đường phố vắng tanhTất cả lo đi về nhà trú ẩn?Và đêm buông, man rợ không thấy đếnTừ biên cương ai đó mang tin vềRằng man rợ trên đời không còn nữa.Làm sao bây giờ, không còn man rợ?Dù sao, đấy là một giải pháp hay.Bản dịch của Nguyễn Viết Thắng